Gott að ekki fór verr. Viðurlög þurfi að herða. Hjálmar ekki málið

Mikið er maður feginn að ekki fór verr fyrir Guðrúnu.  Guðrún hefur gert margt gott til að efla hjólreiðar í vinnu sinni með Vinnuskóla Reykjavíkur. Auðvitað þarf að herða viðurlög á bílstjóra sem brjóta af sér með þessum hætti, en jafnframt þarf að stórefla fræðslu til bílstjóra, og annarra. Og ekki gamla fræðslan , heldur nútímaleg byggða á rök, heildarsýn  og rannsóknir. 

Líka mjög gott að Morgunblaðið notar ekki yfirskriftin í fréttatilkynningunni frá borginni sem var á þá leið að hjálmurinn bjargaði.  Auðvitað er ábyrgð ökumannsins aðalmálið, ekki hvort hjólreiðamaðurinn var með hjálm eður ei.  Við skulum forðast að leggja ábyrgðina á herðar fórnarlamba, frekar en að beina sjónir að þeim aðila sem sannarlega valda skaðann.

Eins og ég hef margoft ítrekað eftir áralangangan lestur vísindaskýrslan og eftir að hafa sótt alþjóða málþing  um efnið :  Hjálmar er ekki að virka næri því eins vel og af er látið. Í þeim löndum sem hjálmaskylda hefur verið tekin upp og almennileg tölfræði er til, bendir flest til að hjálmaskyldan hafi ekki hjálpað. Höfuðmeiðslum á hjólreiðamönnum fækkuðu ekki hlutfallslega.   Það sem hins vegar gerðist er að hjólreiðamönnum fækkuðu.  Sá sem hefur þolinmæði til að kynna sér málið og beitir heildræna rökhugsun, mun sannfærast um að allt of mikill áhersla er lögð á þessum léttvægum hjálmum.  Ef menn notuðu mótorhjólahjálma á reiðhjólin (og í bílum) væri þetta allt annar umræða, en þó í sumu óbreytt. Eitt er grátbroslegt : á myndinni er Guðrún því miður ekki með hjálminum rétt stillt.  Ennið er "bert".   Þetta er nánast regla frekar en undantekning meðal stór hluti þeirra sem nota hjálm.   Hefði getað skrifað  í nokkra klukkustundir í viðbót frá ýmsum hliðum um efnið en læt staðar numið hér.

Ég er til í að mæta hvern sem er í rökræðum ( ekki tilfinningamiðaðar) um hjálmaáróðri og öryggi hjólreiðamanna, enda sennilega  sá á landinu sem hefur lesið sér mest til í þessum efnum. Þeir hjálmafrömuðir sem er best lesnir styðja  sér (síðast er  ég vissi ) til dæmis við lestur á fáeinum skýrslum sem hafa verið harðlega gagnrýndar í ritrýndum vísindagreinum. 

Keyrð niður á merktri gangbraut

Athugasemdir

[Úrsúla Jünemann, 9.5.2008 kl. 12:38]

Ég er sammála þér. Hjálmurinn skiptir ekki öllu máli. Það er mjög slæmt þegar foreldrar sleppa börnunum sínum á hjóli í umferðina eftirlitslaust og halda að allt sé í lagi af því að barnið er með hjálm. Það er hvorki spáð  í hvort hjólið sé með allan nauðsýnlegan búnað né hvort barnið er nógu öruggt að hjóla og kann helstu umferðareglurnar. Mörg börn eru t.d. ekki klár á því að það er hægri umferð á Íslandi þegar maður mætir þeim á stígum.

[Morten Lange, 9.5.2008 kl. 17:05]

Takk fyrir þetta, Úrsúla.  Það hefur vantað markvissa kennslu í að hjóla í sátt við umferð, en verkefnið um Hjólafærni  hjá hjólreiðafélögunum  LHM og ÍFHK mun reyna að bæta úr því.

Bendi annars á að á mörgum götum er kostur fyrir vana hjólreiðamenn að vera á götunni, því þá er maður staðsettur þar sem bílstjórar  sjá til manns.

Bílstjórar gá að umferð sem geta ógnað þeirra öryggi, sem sagt aðrir bílar.  Ef hjólreiðamaðurinn er staðsettur þar sem bílstjórar gá að umferð, þá er hann sýnilegur bílstjórum, og þar að auki gilda umferðarreglur sem eru skýrar og virka vel.

En munum  að stóla  ekki blínt á að bílstjórinn  hafi séð mann. Vanir hjólreiðamenn eru í samskipti við aðra í umferðinni, með staðsetningu og hreyfingu, líkamstjáningu og jafnvel augnsamband við samferðamenn.  Við hjólreiðamenn og gangandi er líka sá möguleiki stundum fyrir hendi að  nota tungumálið eða köll til samskipta.

[steinimagg, 11.5.2008 kl. 23:06]

Hjámar ekki málið.... Eflaust er hann ofmetinn, en hjálmurinn bjargaði nú mínu lífi svo að ég get nú ekki annað en mælt með honum.

 Kveðja úr Mosó HM

[Morten Lange, 11.5.2008 kl. 23:56]

Takk fyrir innlitið og athugasemdir, Jóna, Hallsteinn og Úrsúla.   

( Vona að ég sem karlmann  megi nota þetta tákn, án þess að þetta sé mistúlkað )

Það væri frábært að fá fleiri hjólreiðabrautir, því það gleður hjarta manns þegar maður hjólar, gera hjólreiðar sýnilegri og oft þægilegri.  Að hanna góðar hjólreiðabrautir og halda við og tryggja að þeim sé virt, er því meira meir en að segja það.  Einna mesta not fyrir  hjólreiðabrautir höfum við líklega eftir stofnbrautunum, svo sem Reykjanesbraut og Vesturlandsveg út frá höfuðborgina, enda hafa hjólreiðafélögin bent á það ítrekað.

Já, hjálmurinn virðist vera stórlega ofmetin miðað við heildarmat á þeim rannsóknum, birta í ritrýndum vísindatímaritum, sem liggja fyrir, auk skynsamt mat á þeim. En alvarlegra er kannski að öryggismál hjólreiðamanna eru afgreidd nánast bara með hjálmaáróðri.  Það sem hefði átt að einblína miklu meir á,  virðist  of flókið og mikið vesen að koma á framfæri.  Of flókið  til að hægt sé að koma því á framfæri í auglýsingu með texta styttri en fimm orðum eða þar um bil.   En þegar hjólafærnin hefur fest sig í sessi má auglýsa og hvetja til þess að fólk fari á námskeið.  :-)

Hallsteinn, ég skil vel afstaða þín, út frá þinni reynslu.  Að verða keyrður niður og dvelja á bráðamóttöku er að að sjálfsögðu alveg svakalegt.  Það er margt hægt að velta fyrir sér í því sambandi, almennt eða afmarkað, en ég er ekki viss um að þetta sé vettvangurinn, hér og nú ?  Tökum frekar upp þráðinn næst þegar við hittumst, ef þú vilt. 

Bestu kveðjur, Morten

[Þorsteinn Jóhannsson (IP-tala skráð) 12.5.2008 kl. 15:36]

Sæll Morten

Hvernig getur þú verið svona viss um að hjálmurinn hafi ekki bjargað í þessu tilfelli? Hvernig leit hjálmurinn út? Var hann kannski brotinn? Þegar maður les viðtalið við Guðrúnu er ekki annað að sjá en að hún telji sjálf að hjálmurinn hafi komið að gagni.

Hugsanlega veita hjálmar að einhverju leyti falskt öryggi og vissulega getur verið tvíeggjað að lögbinda notkun þeirra en mér finnst þú vera að halda því fram að þeir séu gagnslausir nema þá að menn séu með mótorhjólahjálm.

Sonur minn (þá sjö ára) lenti í árekstri við fullorðinn hjólreiðamann á göngustíg. Það var far eftir stýrið á hinu hjólinu í hjálminum hans. Var hjálmurinn að veita honum falskt öryggi?

 Bestu kveðjur og takk samt fyrir alla þína baráttu fyrir hjólreiðum.

Þorsteinn Jóhannsson

[Morten Lange, 12.5.2008 kl. 17:01]

Sæll Þorsteinn

Takk fyrir innlit, innlegg hlý orð og fyrir að vekja upp áleitna spurninga.

Að halda því fram, eins og mogginn gerir , með tilvitnun í Umhverfis- og samgöngusvið,  að hjálmurinn hafi bjargað tel ég að sé jafn illa ígrundað og ef ég hefði sagt að hann hafi ekki "bjargað".  Ég tel að ég hafi alls ekki haldið því fram að hjálmurinn hafi verið allgjörlega gagnslaus í þessu tilviki, né í neinu öðru tilteknu tilviki.  

Enda standa einstakir atburðir mjög veikum fótum sem vísindaleg sönnunargögn, og sérstaklega þegar ekki er farið mjög vel og agað ofan í málinu með hliðsjónar af bestu fáanlegu þekkingu á sviðinu.  

Ég bendi í staðinn á önnur  og "vísindalegri"  innlegg í umræðuna um hjálmaáróðri, til mótvægis við því sem kemur fram í fréttinni, sem  er vissulega  innlegg í umræðunni.

Mitt innlegg byggir óbeint á þúsundir árekstra.  Innlegg Umhverfis- og samgöngusviðs byggir á  einum árekstri. Mitt innlegg byggir á vísindagreinum birta í ritrýndum tímaritum. Innlegg Umhverfis- og Samgöngusviðs byggir á  upplífum nokkurra einstaklinga, sem eru  þolendur, en standa ekki fyrir utan atburðinn sem hlutlausir áhorfendur með þekkingu á þessu sviði. 

Ég væri alveg til í að fá að sjá hjálminn, og gjarnan taka mynd og senda út til mér fróðari manna, auk þess að fá nákvæmari lýsingu á árekstrinum.

En reyndar þá er þessi árekstur og það hvernig hjólreiðamaðurinn hlýtur að hafa dottið, einmitt slys af þeirri tegund sem hjálmar eru hannaðir og prófaðir til þess að ráða við.  Þeir eru prófaðir á hámark 20 km hraða og á móti beinum fleti.  Þetta samsvarar fall af minna en 1,8 metrar að mig minnir.    Hins vegar er margt ólíkt með þessar prófanir og hvernig mannslíkaminn bregst við.  Við prófanir vantar mannslíkaminn.  Bara höfuðlíkan notað, og engir armar, hálsvöðvar eða axlir ofl. sem reyna að verja höfuðið.   Þá er höfuðkúpan ekki eins og eggjaskurn, eða höfuðlíkan úr málmi heldur sveigjanlegri. Þess vegna hefði fóðrun hjálma átt að vera mun mýkri nær höfuðið en núna tíðkast. Verið er að þróa þannig fyllingu í hjálmum, með frauðplasti sem samanstendur af fullt af keilum.

Loks má nefna að hjálmarnir, og sérstaklega nútíma hjólreiðahjálmar,  verja ekki heilanum gegn snúningskrafta, en þeir geta valdið miklum skaða í heilanum ( Diffuse axonal injury).  Nýleg úttekt frá Department for Transport á Bretlandi bendir á að allavega í sumum tilvikum geta hjálmar aukið á þessum snúningskröftum, sem virka á heilanum. Margir fagmenn eru á því að vandinn með snúningskraftana ( angular acceleration) er stórlega vanmetin, miðað við athyglina sem högg á höfuðkúpuna fær.

En það mikilvægasti er að muna að hjólreiðamenn í nokkrum langtíma rannsóknum  hafa sýnt sér að hafa betri lífslíkur á tímabilinu sem var rannsakað (Til dæmis Andersen, LB et al 2000) en þeir sem hjóluðu ekki til samgangna, eftir ýmsum leiðréttingum v. önnur líkamsrækt, reykingar ofl.  Sem sagt hjólreiðar lengja lífið, eins og WHO viðurkennir. 

[steinimagg, 12.5.2008 kl. 22:09]

Jamm ræðum þetta síðar yfir kaffibolla eða einhveju sterkara